litewskie oddziały pod wodzą wielkiego księcia Kiejstuta (który zbiegł z krzyżackiej niewoli) zdobywają i niszczą zamek Lotzen.

Podczas ostatniej wojny polsko-krzyżackiej rycerze zakonni opuszczają nieprzystosowany do obrony zamek Lotzen, paląc go.

• Parafię ewangelicką w Nowej Wsi obejmuje pastor Piotr Cenker.
• Przebudowa zamku Lotzen pod kierunkiem Christopha Romera z Królewca; budowla zyskuje renesansowe cechy architektoniczne.
• Połowa XVI w. – nazwa Nowa Wieś (Neuendorf) coraz częściej zastępowana jest nazwą Lotzen- dorf lub „Stadtlein” (miasteczko) Letzen; zdarza się tytułowanie nowowiejskiego starosty.

hipotetyczna data pierwszego przywileju miejskiego i nadania nazwy Lotzen od miana zamku.

Pierwszym burmistrzem miasteczka jest Paweł Rudzki (wnosząc z nazwiska burmistrza, jak też jednego z karczmarzy – Michał Prus, można domniemywać, iż w miasteczku dominował osadniczy żywioł mazowiecki z domieszką schrystianizowanej, tubylczej ludności pruskiej), mieszkańcy Lotzen budują ratusz (spłonął w 1822 r.).

Pierwszy drewniany kościół ewangelicki na terenie Giżycka został wybudowany w czasach Reformacji. Nowa, większa i murowana świątynia powstała w 1633, a wieżę dobudowano do niej w 1642. Budynek został zniszczony w wyniku pożaru w 1686. Do odbudowy spalonego kościoła przystąpiono w 1709. W 1728 zakupiono do niego trzy dzwony różnej wielkości. 3 kwietnia 1822 miał miejsce pożar miasta, doszło wtedy do kolejnego zniszczenia budowli

spłonęły 73 budynki wraz z kościołem.

1690 – 1698 – ulgi w czynszu oraz ogólnopruska kolekta (modlitwa i zbiórka kościelna) na potrzeby „spalonego miasta” Lotzen, zarządzona przez księcia pruskiego Fryderyka III von Hohenzollerna.

1709 -1711 wielka epidemia dżumy w Prusach, umiera ponad 800 mieszkańców miasta Lotzen. Miasto jest praktycznie wyludnione. W tej epidemii umierają pastorowie Jerzy Boretius i Daniel Pessarovius.

Król Fryderyk Wilhelm I zakazuje sprowadzania do Prus kolonistów z Polski i Litwy. Zaczyna się proces germanizacji Lotzen.

Wcześniej rozebrano barokowe skrzydła rezydencji myśliwskiej, które strawił pożar w 1749 r.

• podczas tzw. wojny siedmioletniej wojska rosyjskie zajmują Lotzen
• burmistrz, magistrat i mieszkańcy miasta składają przysięgę wierności cesarzowej rosyjskiej Elżbiecie Romanowej
• przez cztery lata (do śmierci carycy w roku 1762 i wycofania wojsk rosyjskich z Prus) Lotzen pozostaje miastem rosyjskim.

Wielki pożar strawił około stu budynków mieszkalnych i gospodarczych; ogień został podłożony z zemsty przez „dziewkę służebną”, którą ukarano śmiercią przez ścięcie, a następnie spalenie zwłok na stosie przy drodze do Angerburga(Węgorzewa).

• Miasteczko Lotzen w prowincji Prusy Wschodnie (utworzona w 1772 r.) Królestwa Prus liczy 149 budynków mieszkalnych, 7 budynków użyteczności publicznej (kościół, szkoła, szpital, ratusz, słodownia z browarem, lazaret i remiza strażacka), ponadto dwa młyny wiatrowe oraz 34 studnie (w tym 4 publiczne)
• posiada też zalążek garnizonu wojskowego w postaci stacjonującego tutaj jednego szwadronu huzarów.

W styczniu 1807 roku w Giżycku przebywał głównodowodzący siłami rosyjskimi gen. Bennigsen, a przez miasto przechodziły na zachód kolejne formacje rosyjskie – pewnego dnia nawet 6000 żołnierzy. W tym czasie urządzono w Giżycku piekarnie wojskowe oraz główne składy aprowizacyjne dla armii sojuszniczych.

Po bitwie pod Preussisch Eylau (obecnie Bagrationowsk w rosyjskim Obwodzie Kaliningradzkim)do Lotzen wkraczają dwa polskie korpusy gen. Jana Henryka Dąbrowskiego i gen.Józefa Zajączka; wojsko obozuje poza miastem – w okolicach dzisiejszego Grajwa i na Pięknej Górze; gen. Dąbrowski zajmuje kwaterę na zamku, zaś gen. Zajączek w mieście; polscy generałowie byli chwaleni za oszczędzanie miasta i ludności, a żołnierze za karność, ale wojenne rekwizycje (m.in. koni i prowiantu) dały się mocno we znaki mieszkańcom.

• Przez Lotzen przemaszerowała 60-tysięczna armia napoleońska
• na zamku kwateruje późniejszy marszałek Francji-gen. Emmanuel de Grouchy oraz wicekról Italii i pasierb Napoleona Bonaparte – książę Eugeniusz de Beauharnais
• podczas rekwizycji dochodzi do incydentów pomiędzy żołnierzami i mieszkańcami, a nawet do regularnej potyczki z francuskimi maruderami.

Po klęsce w Rosji przez miasto przeciągają niedobitki francuskiej Wielkiej Armii, spotykając się ze współczuciem, a nawet pomocą ze strony mieszkańców; na fali entuzjazmu po zerwaniu wymuszonego sojuszu Prus z Napoleonem, liczące ok. 1500 mieszkańców Lotzen wystawia 70 żołnierzy-ochotników do dalszej wojny z Francją.

Potężny orkan pustoszy miasto i okolice (powalił większość drzew lasu miejskiego i nad niegocińskie wiatraki, w samym mieście zrywał dachówki i obalał słabsze mury)

Największy w dziejach miasta pożar w ciągu 3 dni strawił 75% zabudowy miasta, w tym kościół i plebanię

Około stu mieszkańców Lotzen umiera na cholerę podczas ostatniej wielkiej epidemii, która nawiedza Prusy Wschodnie.

Wizytacja budowy Twierdzy Boyen.

Ukazuje się pierwszy rocznik polskojęzycznego Kalendarza Królewsko-Pruskiego Ewangelickiego, redagowanego i publikowanego przez Marcina Gerssa. Kolejne roczniki kalendarza ukazują się regularnie w latach 1859 – 1895, osiągając nakład 25 tys. egzemplarzy, co świadczyło o niebywałej popularności wydawnictwa wśród społeczności mazurskiej.

W Lotzen powstaje Towarzystwo Krzewienia Języka Niemieckiego na Mazurach; program organizacji, której przewodził Marcin Gerss, głosił m.in.: Związek w żadnym wypadku nie pragnie uciskać języka ojczystego ludu mazurskiego, lecz tylko rozpowszechniać znajomość mowy niemieckiej obok tego języka (blisko 90% ówczesnych mieszkańców Mazur znało wyłącznie język polski

Ukazuje się pierwsza miejska gazeta „Lotzener Wochenblatt”, redagowana po niemiecku i polsku, która jednak upada po paru miesiącach.

• zamek staje się siedzibą budowniczych Twierdzy Boyen, a następnie kolejnych komendantów fortecy
• powstaje państwowa szkoła miejska oraz tzw. szkoła dla ubogich, realizujące powszechny obowiązek szkolny (nauczanie odbywa się już wyłącznie w języku niemieckim).

• 1854 – 1857 r. – dokończenie połączenia kanałami szlaku Wielkich Jezior Mazurskich
• pogłębienie i uregulowanie obecnego Kanału Giżyckiego (Łuczańskiego)
• budowa pierwszego, dwuprzęsłowego mostu zwodzonego koło zamku (załamał się w 1859 r. pod przeciążonym wozem kupieckim i później został odbudowany jako jednoprzęsłowy).

Parowiec „Masovia” odbywa rejs na trasie Johannisburg (Pisz) -Angerburg (Węgorzewo).

Nowe pochówki mogą się odbywać wyłącznie na nowym cmentarzu przy Lyckerstrasse (obecny park i zabytkowy cmentarz przy ul. Warszawskiej).

Ewangelickie siostry domudia konis „Bethanien” uruchamiają Mazurski Dom Sierot i Zakład Wychowawczy.

1875 – 1892 r. – ukazuje się polskojęzyczna „Gazeta Lecka”, redagowana i wydawana przez Marcina Gerssa

Rekonsekracja kościoła po kapitalnym remoncie. Świątynia otrzymała nową absydę i zakrystię, ołtarz z obrazem Pfannschmid „Zapraszający Chrystus” i ambonę (w tym kształcie zachował się do dnia dzisiejszego).

Wychodzi pierwszy numer „Lotzener Zeitung” niemieckojęzycznej gazety miejskiej.

rok później powstaje Kompania Żeglugi Parowej

Progimnazjum zyskuje reprezentacyjną siedzibę, wzorowaną na planach gimnazjum w Preussisch Stargard(Starogardzie Gdańskim), która zachowała się do dnia dzisiejszego (obecny budynek Liceum Ogólnokształcącego Nr 1).

urządzenie promenady (Aleja Lipowa) i miejsc wypoczynku w Lesie Miejskim; na wzgórzu przy szosie angerburskiej (węgorzewskiej) stanęła wieża z galerią widokową na wysokości 74 m ponad poziomem otaczających Lotzen jezior (wysadzono ją w 1914 r.), którą zachwalał w swoim , Ilustrowanym przewodniku po Mazurach Pruskich i Warmii”polski krajoznawca – Mieczysław Orłowicz.

• miasto posiada gazownię, wodociągi i kanalizację
• powstaje neogotycka wieża ciśnień – charakterystyczny punkt architektoniczny i widokowy także obecnego Giżycka.

w mieście powstaje pierwsza organizacja sportowa – Sportverein Lotzen e.v.

ukazuje się „Chronikder Gemeinde Lotzen” pastora Ernsta Trinckera – pierwsza kronika miasta i gminy.

pierwszy atak na miasto od strony Lasu Miejskiego zostaje odparty.

• Rosjanie przekazują dowódcy twierdzy płk. Hansowi Busse list dowódcy 22. Syberyjskiego Pułku Strzeleckiego – płk. Iwana Kondratiewa, wzywający do poddania fortecy
• Dochodzi do incydentu ostrzelania rosyjskich parlamentariuszy.

wobec klęski rosyjskiej Armii „Narew” gen. Aleksandra Samsonowa w rejonie Tannenbergu (Stębarka) i manewru oskrzydlającego, który feldmarszałek Paul von Hindenburg wyprowadził z Lotzen w rejon Węgorapy i Pregoły, gen.Rennenkampf zarządza odwrót Armii „Niemen” z linii Wielkich Jezior; zakończenie tzw. Pierwszej Bitwy o Jeziora Mazurskie.

jesień 1914r.

• powstaje tzw. Lotzener Feldstellung (Pozycja Polowa Lotzen)
• łańcuch umocnień na wschodnich przedpolach Wielkich Jezior Mazurskich, gdzie toczą się zażarte boje pozycyjne.

Budowa linii kolejowej Konigsberg (Królewiec) – Prostken (Prostki); pierwszy pociąg wjeżdża na stację Lotzen.

• plebiscyt decydujący o przynależności miasta i powiatu Lotzen do Niemiec lub Polski;
• w całym powiecie oddano 29378 głosów na Niemcy (Ostpreussen) i tylko 9 na Polskę;
• 4909 mieszkańców miasta głosowało na Niemcy i jedynie 3 na Polskę.

• na NSDAP w powiecie Lotzen oddano 72,5% głosów
• Towarzystwo Literackie Masovia zostaje przekształcone w Regionalne Towarzystwo Powiatu Lotzen (He- imatkundliche Geselschaft fur KreisLotzen), publikujące dodatek „Aus der Heimat” w „Lotzener Zeitung”.

• 1938- 1940 r. – budowa zakładu mleczarskiego (funkcjonuje do dzisiaj);
• oddanie do użytku obwodnicy miejskiej wraz z nowym mostem nad kanałem; miasto ma 16288 mieszkańców wraz z wojskiem.

wielki pogrom Żydów, przeprowadzony przez nazistów w całych Niemczech; w Lotzen spalono synagogę przy obecnej ul. Kętrzyńskiego

Brygada Forteczna „Lotzen” pod dowództwem płk. Otto-Ernsta Ottenbachera bierze udział w ataku na polskie umocnienia pod Wizną

• z racji bliskości dowódczych kwater wojennych Lotzen uzyskuje status„Lufschutzort I”, czyli najwyższy status obrony powietrznej (w Prusach Wschodnich taki status miały jeszcze: Królewiec, Piława i Kłajpeda);
• w Twierdzy Boyen ulokowano jedną z sekcji specjalnego wydziału OKH „Femde Heee Ost” (ObceArmie Wschód), analizującego materiały wywiadowcze z frontu wschodniego, i utworzono obóz dla cennych jeńców radzieckich, deklarujących chęć współpracy z nazistowskimi Niemcami

radzieckie oddziały 31. Armii gen. Piotra Szafranowa atakują Lotzen od strony Angerburga (Węgorzewa), przechodząc Szosę Obwodową