Jeden z granicznych kamieni fortecznych twierdzy Boyen stoi w bardzo eksponowanym miejscu. W sezonie żeglarze cumują na nim swoje liny, tłumy turystów mijają go i nikt nie zwraca uwagi na 150 lat historii.
Ustawa z dnia 21 grudnia 1871
Określenie Rejonów zostało wprowadza ustawa z 1871r, która dokładnie określa cel i zasięg rejonu twierdzy.
Ustawa ta ściśle określała tzw. rejony, czyli wyznaczała obszary w zależności od odległości od zewnętrznej linii obrony.
W skrócie – w zależności od oddalenia najdalszych elementów zewnętrznej linii twierdzy wyznacza sie rejony.
- Rejon I (RI) – w odległości 600 m
- Jeżeli RI kończył sie w okolicy wody to strefa rejonu jest do niej wydłużona.
- Rejon II (RII) – w odległości +375 m (czyli 975m od najbardziej zewnętrznego elementu twierdzy).
- Rejon III (RIII) – w odległości +1275 m (czyli 2250 m od najbardziej zewnętrznego elementu twierdzy).
W każdym z tych Rejonów obowiązywały różne regulacje dotyczące zabudowy. Wskazywały wprost jaką budowlę można w danej odległości budować, jakiej wielkości mogły być fundamenty lub do jakiej wysokości mógł być komin. Im bliżej fortyfikacji, tym obowiązywały zasady pozwalające na dużo mniejsze budowle. Wszystko to miało na celu łatwe wyczyszczenie przedpola twierdzy, tak żeby atakujący nie miał gdzie sie ukryć, a sam był bardzo dobrze widocznym celem. Poniżej wycinki z ustawy 1871 opublikowanej w INFORT 2/2000 (17) dotyczące regulacji.
Kamienie Twierdzy Boyen
W przypadku Twierdzy Boyen udało mi się odnaleźć dwa kamienie graniczne. Pierwszy z nich znajduje się przy Hotelu St. Bruno w okolicy stacji pomiarów poziomu wody. Plan sytuacyjny Twierdzy Boyen przedstawia rozmieszczenie Rejonów jak na mapie poniżej. Kolorami zaznaczyłem strefy, a strzałkami dwa odnalezione kamienie graniczne.
Z planu widzimy, że Rejon pierwszy (RI) zaczyna się u brzegu jeziora Niegocin i biegnie dookoła Twierdzy, aż po słup RI8, który leży w odległości 650m od jej najbardziej tam wysuniętego elementu. Dostosowuje się tu do wyjątku mówiącego o “do 600m lub do przeszkody wodnej”. Rejon drugi (RII) na mapie wygląda jak by był proporcjonalnie dobrze oznaczony. Rejon trzeci (RIII) na mapie oznaczony jest nieproporcjonalnie do odległości wyznaczonej przez ustawę, ale tu zakładam iż nastąpiło dostosowanie rejonu do warunków terenowych.
Inny zachowany graniczny kamień forteczny twierdzy Boyen to ten z oznaczeniem JR 4. Niestety nie posiadam dokumentów, które wprowadzają możliwość lokowania tych kamieni. Porównując JR 4 do artykułów z Twierdzy Toruń i z Koźla zakładam iż to kamień Jagd Rayon czyli kamień wskazujący obszar zakazu polowań. Na zamieszczonej wyżej mapie oznaczyłem jego lokalizację strzałką opisaną jako JR4.
W przypadku obszaru zakazu polowań chodzi o zakaz wchodzenia za ten kamień z bronią. Jak w przypadku pokoju prawo to prawdopodobnie było mniej respektowane tak w trakcie wojny straż mogła strzelać bez ostrzeżenia.
Strzałka wskazująca pozycję JR4 pozwala przypuszczać, że był jeszcze jeden pierścień kamieni, czyli odpowiednio JR, RI, RII i RIII i stąd zakładam istnienie 32 kamieni fortecznych. Ale czy jeszcze jakieś przetrwały? Cieżko powiedzieć, ale chyba nie. Sprawdziłem już potencjalne miejsca RII8 i RI7. Część jak np, JR7 mogła zniknąć przy budowie osiedli.
Obecna okolica starej twierdzy jest bardzo mocno zalesiona podczas gdy w czasie jej świetności była doskonale widoczna z miasta i jeziora. Kamienie forteczne teraz ukryte w tamtych czasach były eksponowane. Tak samo jak reszta schronów z okresu rozbudowy twierdzy Boyen z lat 1913-14.
Zapraszam również do: